Przyczyny inflacji jako zjawiska monetarnego

Procesy monetarne w gospodarce związane są z pieniądzem egzogenicznym i endogenicznym. Idea pieniądza egzogenicznego ściśle wiąże się z ilościową teorią pieniądza; pieniądz powoduje proporcjonalne zmiany w poziomie cen. Przykładem egzogenicznego pochodzenia pieniądza są wielkie hiperinflacje występujące w Europie po I i II wojnie światowej, kiedy to pieniądz trafiał do obiegu za pośrednictwem rządu finansującego deficyt budżetowy.

Współczesny pieniądz

Współczesny pieniądz kreowany w systemie bankowym ma charakter wybitnie endogeniczny. Obecna polityka pieniężna w większości krajów rozwiniętych polega na sterowaniu przez bank centralny stopami procentowymi (pieniądz ma charakter endogeniczny). Jednak w przeszłości procesy inflacyjne były często skutkiem bezpośredniego (egzogenicznego) zwiększania podaży pieniądza. Zjawisko to było szczególnie widoczne w przypadku hiperinflacji, będących prawie zawsze skutkiem pokrywania deficytu budżetowego kredytem z banku centralnego.

Pieniądz egzogeniczny

Powstaje przez zwiększenie bazy monetarnej, mechanizm kreacji prowadzi do zwiększenia podaży pieniądza ogółem, to zaś do wzrostu zagregowanego popytu i wzrostu inflacji. Inside money jest egzogeniczny, jeśli mnożnik kreacji jest sztywny. Outside money - pieniądz bazowy jest w pełni egzogeniczny, jeśli Bank Centralny lub rząd kontrolują podaż.

Pieniądz endogeniczny

Bank centralny zmienia stopy procentowe, to wpływa na zmianę stóp realnych i zmianę zagregowanego popytu. Dla obsługi zwiększonego popytu podmioty gospodarujące zwiększają popyt na pieniądz, banki kreują dodatkowy kredyt. Popyt na pieniądz zależy od dochodu, kosztów transakcyjnych i nominalnej stopy procentowej. Inside money - pieniądz „kreowany” jest endogeniczny, jeśli kontrolowana jest stopa procentowa jest endogeniczny.

Podaż pieniądza

Dwustopniowy mechanizm: pieniądz rezerwowy emitowany w Bank Centralny, pieniądz kredytowy kreowany w bankach komercyjnych. Bank Centralny emituje pieniądz (bazę monetarną) np. Na potrzeby budżetu. Kiedy pieniądz trafia do obiegu, jest „pomnażany” przez banki komercyjne w procesie kreacji pieniądza.

Mechanizm kreacji pieniądza

W operacji otwartego rynku Bank Centralny kupuje papiery dłużne i zwiększa tym samym bazę monetarną. Bank komercyjny przyjmuje depozyt, zostawia sobie niezbędną jego część na rezerwę obowiązkową i ewentualną wypłatę gotówkową i odpożycza dalej co zostanie. Pieniądz ten wraca do banku jako kolejny depozyt i rozpoczyna się kolejna runda.

Różne przypadki

Sztywny kurs walutowy - Podaż pieniądza jest egzogeniczna, zwiększenie powoduje nadwyżkę realnej nad pożądaną podażą pieniądza, maleją stopy procentowe, wzrost popytu na zagraniczne aktywa, presja importowa - presja na kurs walutowy, Bank Centralny interweniuje sterylizując podaż. Brak wpływu na poziom cen!!!! Przy pełnej mobilności kapitału zmiany w stosunku 1:1.

Płynny kurs walutowy

Rośnie podaż pieniądza, realne zasoby pieniądza przewyższają popyt na pieniądz, ludzie wydają nadwyżki, pojawia się presja popytowa, ceny rosną aż realna podaż pieniądza równa jest realnemu popytowi na pieniądz.

Model dynamiczny

To skutki zmiany w stopie wzrostu podaży pieniądza. Na skutek wzrostu stopy ekspansji monetarnej rośnie stopa inflacji, to pociąga za sobą wzrost nominalnej stopy procentowej i spadek popytu na pieniądz (patrz model Baumola –Tobina). Inflacja przyspiesza zatem ponad poziom wynikający ze stopy wzrostu Ms. Gospodarka przemieszcza się z punktu 1 do 2. Mamy do czynienia z tak zwanym przestrzeleniem inflacyjnym. Zjawisko to jest szczególnie dobrze widocznie przy procesach hiperinflacyjnych, kiedy bardzo gwałtownie maleje realny popyt na pieniądz.

Ilościowa teoria pieniądza

Prosty opis zależności pomiędzy podażą pieniądza a poziomem cen przedstawia ilościowa teoria pieniądza. Jest wykorzystywana do prognozowania inflacji w średnim i długim horyzoncie czasowym. Długookresowy czynnik wpływający na poziom cen - podaż pieniądza (teoria ilościowa). W krótkim okresie odchylenia związane ze zmianami popytu na pieniądz

Przyczyny zwiększonej podaży pieniądza egzogenicznego

Podstawową przyczyną hiperinflacji jest emisja pieniądza na potrzeby budżetu państwa. Jeżeli mamy do czynienia z takim procesem, państwo zbiera tzw. Seniorat, natomiast ludzie płacą podatek inflacyjny. Wraz ze wzrostem przychodów z, spadają dochody z innych źródeł opodatkowania - przy wyższej inflacji łatwiej jest uniknąć podatku dochodowego (np. Poprzez odwlekanie płatności)

Podatek inflacyjny

To strata kapitałowa osób utrzymujących gotówkę wynikająca z inflacji. Wpływ podatku inflacyjnego na ograniczenie budżetowe gospodarstw domowych obrazuje krzywa Laffera dla podatku inflacyjnego obrazuje, iż od pewnego poziomu wpływ z podatku maleje, ponieważ wpływ równa się stopie opodatkowania razy baza podatkowa, przy wyższej stopie inflacji maleje realny popyt na pieniądz czyli baza podatkowa.

Seniorat

Inaczej (renta mennicza) to dochód zebrany przez rząd jako skutek monopolu na drukowanie pieniędzy. Współcześnie mianem senioratu określany jest zysk odprowadzany do budżetu. Pochodzi on z oprocentowania rezerw dewizowych oraz z oprocentowania kredytów dla BK. Seniorat może być również zbierany przez obce państwo, gdy w kraju w obiegu jest jego waluta (Panama, Liberia) lub dwuwalutowość (PRL), rezerwy dewizowe to też seniorat.